در قانون مدنی و کیفری جمهوری اسلامی ایران، صراحتا در مورد پرداخت نفقه تاکید شده است. بنابراین آقایان موظف هستند تمامی حق و حقوقِ شرعیِ همسر خود را پرداخت کنند و نسبتا به رفع نیازهای اولیه او، اقدامات لازم را انجام دهند. در شرایطی که زوج نفقه را پرداخت نکند و زن مستحق دریافت نفقه باشد، دعاوی خانوادگی مربوط به مطالبه نفقه ایجاد می شود. بنابراین چنانچه این حق از سمت زوج به زوجه داده نشود وکیل نفقه در مشهد برای دریافت نفقه زوجه و رسیدگی به پرونده، کمک زیادی می کند.
کلمه "نفقه"، از لحاظ لغتی به معنی تامین مایحتاج زندگی، هزینه ها و روزی است و الزام حقوقی پرداخت نفقه از لحاظ شرعی، سه مبنای کلی دارد. این سه مبنا عبارتند از: نص صریح، اجماع و روایات. در ماده 1107 قانون مدنی، در تعریف نفقه گفته شده: "به تمامی نیازهای متعارفِ زن یا زوجه، اعم از البسه، غذا، مسکن، هزینه های بهداشتی و درمانی، اثاث خانه و خدمتکار در صورت داشتن نقص یا مرض ."
پس از خوانده شدن عقد توسط عاقد و وقوع نکاح، تمام تکالیف قانونی و شرعی زوجین، نسبت به یکدیگر آغاز می شود، که یکی از آن ها پرداخت نفقه به زوجه ای است که در نکاح دائم زوج می باشد. در قانون مدنی و در ماده 1106 به صراحت ذکر شده است که پس از عقد دائم، پرداخت نفقه زن کاملا بر عهده شوهر می باشد.
به طور کلی، پس از اینکه زوجه به عقد و نکاح دائمِ زوج درآمد و زندگی زناشویی خود را آغاز کردند، زوجه در صورتی که از شوهر خود تمکین داشته باشد، مستحق دریافت نفقه می باشد.
تمکین به معنای پیروی زن از شوهر، در ارائه وظایف زوجیت به حسن و معاشرت و اسکان در منزل شوهر گفته می شود. تمامی موارد ذکر شده باید از سمت زن رعایت شود، اما اگر دلیل محکمه پسند یا مشکل موجه داشته باشد، می تواند از همسر خود تمکین نکند.
زوجه برای طلب کردن نفقه خود می تواند، هم به صورت حقوقی اقدام کند و هم به صورت کیفری شکایت کند. در ادامه به معرفی و بررسی این دو روش می پردازیم.
برای طلب کردن نفقه به صورت حقوقی، لازم است زوجه یک دادخواست مطالبه نفقه تنظیم کند، سپس باید دادخواست خود را به دادگاه خانواده ارائه دهد. در همچین شرایطی اگر شوهر نتواند نسبت به پرداخت نفقه همسر خود اقدام کند، و از طرفی نتواند عدم تمکین زوجه را به اثبات برساند، دو حالت پیش خواهد آمد:
حالت اول: چنانجه شوهر، مال و اموالی داشته باشد، زوجه می تواند نسبت به توقیف آن ها اقدام کند و نفقه خود را از آن ها بردارد.
حالت دوم: اگر مرد مالی نداشته باشد، زوجه می تواند به علت عدم پرداخت نفقه، نسبت به طلاق اقدام کند. این موضوع در حالی است که زن می تواند علاوه بر نفقه جاری و حال حاضر، نفقه ایامی که گذشته را هم که شوهر پرداخت نکرده اقدام نماید.
نکته: دقت داشته باشید نفقه فرزندان فقط شامل حال حاضر می شود و فرزندان نمی توانند هیچگونه ادعایی نسبت به گذشته داشته باشند.
برای مطالبه کیفری نفقه، زوجه باید در مرحله اول یک شکایت تنظیم کند و آن را به دادسرای عمومی مطرح کند. در این شرایط اگر مرد به پرداخت نفقه محکوم شود، باید برای پرداخت آن اقدام کند، و در غیر این صورت (به دلیل اینکه ترک انفاق جرم محسوب می شود) به حبس محکوم خواهد شد.
در نفقه جاریه زوجه، توان مالی مرد برای پرداخت نفقه در نظر گرفته نمی شود، و بر اساس شان و آبروی زن، نفقه تعیین می گردد و شوهر وظیفه دارد آن را پرداخت کند. اما این شرایط برای نفقه جاریه اقارب صدق نمی کند، در نفقه اقارب وضعیت مالی فردی که قرار است نفقه را پرداخت کند، بررسی می شود و در صورتی که توانایی پرداخت را داشته باشد، حکم پرداخت صادر می شود.
در بحث نفقه اقارب، اگر زوجه یا همان کسی که نفقه را درخواست کرده است نادار باشد، نفقه به او تعلق می گیرد، در غیر این صورت درخواست وی رد خواهد شد. اما در بحث نفقه همسر، حتی اگر زن یا زوجه فردی ثروتمند هم باشد، باید شوهرش برای پرداخت نفقه او اقدام کند.
همچنین دقت داشته باشید که نفقه زوجه را می توان برای گذشته، حال و آینده طلب نمود، اما نفقه اقارب فقط برای آینده قابل طلب است.
اگر زوجه از همسر خود تمکین نداشته باشد، مستحق نفقه نیست و در همچین شرایطی زن، ناشزه محسوب می شود و دیگر به او نفقه تعلق نمی گیرد. چنانچه زوجه ناشزه شود، نمی تواند ادعای نفقه داشته باشد و دعوای نفقه مطرح کند.
در واقع نفقه برای زنی است که در تمکین شوهر باشد، اما شوهر نفقه او را پرداخت نمی کند. در این شرایط اگر زن خانه را ترک کند و ناشزه شود، درخواست طلب کردن نفقه او باطل می شود که معمولا در این موارد حکم به بی، حقی در دادگاه صادر خواهد شد.
اما اگر زوجه به صورت کامل در تمکین باشد، مرد موظف است نفقه او را به صورت کامل پرداخت کند. قاضی می تواند مرد را مجبور کند تا نفقه را پرداخت کند. در صورتی که الزام صورت گرفته از سمت قاضی موثر واقع نشود، به تقاضای زن، قاضی می تواند مرد را از باب عسر و حرج ملزم به طلاق نماید. در صورت استنکاف یا خود داری حاکم یا قاضی، از باب الحاکم یا دادگاه ولی الممتنع، زن را طلاق خواهد داد. همچنین اگر زوجه به دادگاه کیفری مراجعه کند، آن محکمه می تواند مرد را به اتهام ترک انفاق به حبس تعزیری درجه 6 محکوم نماید.
بر اساس قانون مدنی و در ماده های 1108 و 1109، چنانچه علت طلاق عدم تمکین زن به دلیل ترک خانه نبوده، و به عبارتی طلاق رجعی باشد، پرداخت نفقه زوجه در مدت زمان عده بر عهده مرد خواهد بود.
اما در طلاق خلع که به علت کراهت زن از شوهر خود صورت می گیرد، مرد از پرداخت نفقه معاف خواهد بود، اما زن باید عده خود را نگه دارد و اجازه ازدواج مجدد در مدت زمان عده را ندارد.
نفقه در زمان عقد به چه شکل است
به طور کلی در زمان میان عقد و شروع یک زندگی مشترک در یک منزل، نفقه ای به زوجه تعلق نخواهد گرفت. اما اگر زن آمادگی خود را برای شروع زندگی مشترک به صورت واضح و شفاف بیان کرده باشد، و مرد از بردن همسر خود امتناع کند، آن زن مستحق دریافت نفقه خواهد بود. البته لازم به ذکر است که زن باید این موضوع را در دادگاه به اثبات برساند.
مصادیق تمکین متنوع است و موارد زیادی هستند که در این موضوع جای می گیرند. اما اگر بخواهیم معروف ترین آن ها را نام ببریم می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
از نظر شرعی و قانونی، زن ملزم است نیازهای جسمی و مشروع همسر خود را برآورده کند، و فقط در صورتی که در دوره عادت ماهیانه باشد، یا دچار یک بیماری باشد، میتواند این کار را انجام ندهد.
زن یا زوجه، برای دریافت نفقه موظف است در منزلی که شوهر برای او تعیین کرده زندگی کند، مگر در صورتی که در هنگام خواندن خطبه عقد، شرایط خاصی مشخص شده باشد.
زوجه مکلف است با شوهر خود حسن رفتار داشته باشد.
جمع بندی
به طور کلی روند رسیدگی به پرونده های دریافت نفقه، نیاز به یک وکیل نفقه در مشهد یا شهرهای دیگر دارد. بنابراین توصیه می کنیم برای سرعت بخشیدن به پروسه رسیدگی به پرونده خود، به دنبال یک وکیل مناسب باشید. علی ابراهیمی مهر، وکیل پایه یک دادگستری در مشهد توانسته با کوله باری از تجربه و پیروزی در پرونده های مختلف، همواره خود را به عنوان بهترین وکیل نفقه در مشهد معرفی کند.
