حقوق متهم و شاکی در دادسرا چیست؟
بر قراری نظم، امنیت و عدالت در یک جامعه هدف حقوق است این هدف با وجود یک قانون محقق می گردد. قانونگذار با تدوین و تصویب قوانین سعی در به وجود آوردن نظم و امنیت می کند تا از هر گونه هرج و مرج پیشگیری شود. عدم رعایت اصول و مقررات قانونی که نقض قوانین محسوب می گردد در برخی موارد منجر به ایجاد جرم در جامعه می شود.
جرم هر عمل یا ترک عملی است که قانون برای آن مجازات تعیین کرده است. به فردی که جرم را انجام می دهد مجرم می گویند و فردی که از جرم نزد مقام قضایی شکایت می کند را شاکی می نامند. اما وقتی یک جرم به وقوع می پیوندد دادسرا اقدام به کشف جرم و پیدا کردن مرتکب می کند که در حین رسیدگی به پرونده به یک یا چند نفر مظنون می شوند. به افراد مظنون متهم می گویند به عبارت دیگر تا زمانی که حکم محکومیت متهم نیامده است و اثبات نشود که جرمی انجام داده است مجرم نمی باشد. قانونگذار در قوانین مختلف موادی را برای رعایت حقوق متهم اختصاص داده است. به همین دلیل در این مقاله به بررسی حقوق متهم در دعاوی کیفری و حقوق متهم بر طبق قانون می پردازیم.
حقوق شاکی در مرحله ی تحقیقات مقدماتی
- شاکی خصوصی حق دارد ضرر و زیان ناشی از جرم را مطالبه کند و مدارک و دلایل مربوط را تحویل مرجع تعقیب داده تا پیوست پرونده کیفری شود.
- هرگاه دادگاه متهم را مجرم تشخیص دهد مکلف است ضمن صدور حکم جزائی حکم ضرر و زیان مدعی خصوصی را نیز طبق دلایل و مدارک صادر کند.
- قضات و ضابطین دادگستری نمی توانند به بهانه ی اینکه متهم مخفی شده یا معین نیست یا دسترسی به او مشکل است تحقیقات خود را متوقف سازند.
- شاکی حق دارد در صورت ذینفع بودن قاضی در پرونده یا وجود قرابت بین متهم و قاضی یا خودش با قاضی از او بخواهد که رسیدگی را متوقف و به قاضی بی طرف دیگری واگذار کند.
- شکایت شاکی از جهات قانونی برای شروع به تحقیقات می باشد؛ اما صرف شکایت شاکی بدون وجود دلایل کافی مجوزی برای دستگیری و بازداشت دیگری نمی شود.
- شکایت برای شروع به رسیدگی کافی است و قاضی نمی تواند از انجام آن خودداری کند. اگر شاکی نتواند متهم را معین کند قاضی مکلف به رسیدگی است.قضات ذیربط و ضابطان دادگستری موظفند همه وقت شکایت کتبی یا شفاهی را بپذیرند.
- اگر شاکی محجور باشد(صغیر،غیررشید،مجنون) و به سرپرست قانونی او دسترسی نباشد و تعیین قیم نیز موجب از دست رفتن فرصت شود مقام قضائی خود امر جزائی را تعقیب و اقدامات لازم را برای جلوگیری از فرار متهم به عمل می آورد.
- شاکی حق دارد هنگام تحقیقات گواهان خودرا معرفی و دلایل اثبات ادعایش را اظهار کند. اصولاً شاکی حق دارد از صورت جلسه تحقیقات مقدماتی رونوشت بگیرد.
- شاکی می تواند ضرر و زیان خود را با ارائه دلیل قبل از صدور حکم با تقدیم درخواست تأمین خواسته تضمین کند. شاکی حق دارد هنگام معاینه محل یا تحقیقات محلی حاضرشود؛ اموال مسروقه یا اشیایی که به واسطه ارتکاب جرم به دست آمده یا هر نوع مالی که درجریان تحقیقات توقیف شده باید به کسی که مال از او سرقت رفته یا أخذ شده به دستور قاضی بازگردانده شود.
حقوق متهم و شاکی
از جمله حقوقی که حقوق متهم و شاکی دارند، می‌توان به مواردی از قبیل اصل ممنوعیت بازداشت‌های خودسرانه، اصل برائت، حق اطلاع فوری از دلایل بازداشت، ممنوعیت محاکمه مجدد، حق برخورداری از وکیل و ممنوعیت تسری قوانین به گذشته اشاره کرد:
اصل برائت:
یکی از مهمترین اصول دارسی، اصل برائت است که بر اساس آن، تا زمانی که گناهکار بودن شخصی به موجب ادله قانونی ثابت نشده باشد، باید به عنوان انسانی بی‌گناه با او رفتار شود و توهین و تحقیر او و نیز مجازاتش قبل از اثبات جرم ممنوع است.
اصل ممنوعیت بازداشت‌های خودسرانه:
در پرتو این اصل، احضار و جلب متهم بدون دلیل ممنوع بوده و موارد بازداشت متهم در قانون پیش‌بینی شده است و مقام قضایی متخلف خود به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد شد.
حق اطلاع فوری از دلایل بازداشت:
نه تنها بازداشت متهم باید به موارد خاص محدود شود بلکه متهم باید بلافاصله از دلایل بازداشتش، توسط پلیس یا مقام قضایی مطلع شود.
حق اعتراض به قرار بازداشت:
حق اعتراض به قرار بازداشت نیز از دیگر حقوق متهم در رسیدگی‌های کیفری است.
حق رعایت کرامت انسانی:
به موجب این اصل، انجام اعمالی همچون تحقیر متهم، توهین به او، غل و زنجیر زدن، سلول انفرادی و شکنجه و آزار او ممنوع است.
حق برخورداری از وکیل:
متهم حق انتخاب وکیل دارد و وکیل متهم باید آزادانه حق دفاع از موکلش را داشته باشد، حتی متهم بی‌بضاعت می‌تواند از دادگاه یا کانون وکلا درخواست وکیل تسخیری یا معاضدتی کند.
نظری ثبت نشده است.
پاسخ خود را بگذارید